Bên cạnh những doanh nghiệp làm ăn chân chính thì cũng có không ít những doanh nghiệp, cá nhân lợi dụng kẽ hở của luật pháp để lừa đảo khách hàng. Đã có rất nhiều vụ lừa đảo bị phanh phui tạo nên làn sóng phản đối, tẩy chay đối với bán hàng đa cấp.
Theo báo cáo của Hiệp Hội bán hàng Đa cấp Việt Nam, tính đến tháng 7/2012, tại Việt Nam, số doanh nghiệp trong và ngoài nước kinh doanh theo mô hình đa cấp trên cả nước là 76. Trong đó, 23 doanh nghiệp tạm dừng hoạt động và 2 doanh nghiệp đã bị rút giấy phép. Hiện nay, có hơn 4.400 mặt hàng kinh doanh theo mô hình đa cấp tập trung vào các sản phẩm như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, hàng thời trang, dụng cụ thể thao, vật lý trị liệu… thu hút số lượng người tham gia đông không ngờ: Từ hơn 230.000 người (năm 2006), hơn 666.000 người (năm 2009), đến hơn 1 triệu người (năm 2011). Doanh thu bán hàng cũng tăng một cách nhanh chóng: từ 614 tỉ đồng (năm 2006), 2.500 tỉ đồng (năm 2009) lên hơn 4.000 tỉ đồng (năm 2011).
Tuy nhiên, bên cạnh những doanh nghiệp làm ăn chân chính thì cũng có không ít những doanh nghiệp, cá nhân lợi dụng kẽ hở của luật pháp để lừa đảo khách hàng. Đã có rất nhiều vụ lừa đảo bị phanh phui tạo nên làn sóng phản đối, tẩy chay đối với bán hàng đa cấp.
Thắt chặt khâu quản lý
Nghị định 110/2005/NĐ-CP ngày 24/8/2005 của Chính phủ về quản lý hoạt động BHĐC thiếu các quy định chế tài về quản lý nhà nước, nên Chính phủ đã ban hành Nghị định 42/2014/NĐ-CP ngày 14/5/2014 về quản lý hoạt động BHĐC có hiệu lực từ ngày 1/7/2014. Buổi tọa đàm về “Hành lang pháp lý trong ngành bán hàng đa cấp” do Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức tại thành phố Nha Trang với sự tham dự của đại diện Cục quản lý cạnh tranh Bộ Công thương, Cục báo chí - Bộ thông tin truyền thông, Vụ báo chí - xuất bản Ban tuyên giáo Trung ương đã phân tích nhiều điểm đổi mới của Nghị định 42/2014 so với Nghị định 110/2005 như: bổ sung điều cấm đối với loại hình dịch vụ không phải mua bán hàng hóa, thêm 9 hành vi bị cấm trong hoạt động BHĐC, 3 hành vi bị cấm đối với người BHĐC, điều kiện đăng ký hoạt động BHĐC phải có vốn pháp định 10 tỷ đồng, nâng mức ký quỹ tối thiếu 5 tỷ đồng và phải có xác nhận của ngân hàng…
Nếu như Nghị định cũ chỉ có 4 chương 25 điều, bao quát toàn bộ các vấn đề liên quan đến BHĐC thì Nghị định mới được ban hành lại có đến 7 chương 37 điều, giúp cụ thể hóa các vấn đề đã nêu cũng như bổ sung những quy định mới như thông báo đến các địa phương trước khi tổ chức hoạt động BHĐC; xin giấy phép cho tất cả hội thảo, hội nghị và hội họp; đào tạo và cấp chứng chỉ cho người tham gia BHĐC theo mẫu của Bộ Công Thương; cấp thẻ thành viên cho người tham gia BHĐC; quy định về mô hình trả thưởng... Đặc biệt, Nghị định 42 buộc các DN phải nâng mức ký quỹ từ 1 tỷ đồng lên 5 tỷ đồng và phải được xác nhận bằng văn bản của Ngân hàng về việc ký quỹ này.
Đặc biệt, theo Nghị định này tất cả các doanh nghiệp có trách nhiệm phải thực hiện thủ tục gia hạn giấy chứng nhận đăng ký hoạt động BHĐC, tuy giấy chứng nhận mới chỉ có hiệu lực 5 năm, nhưng các doanh nghiệp có thể xin gia hạn khi muốn tiếp tục gắn bó với thị trường này, đặc biệt đây cũng là thời điểm để cơ quan quản lý đánh giá hoạt động doanh nghiệp đó và cân nhắc việc gia hạn giấy phép hoạt động.
Việc đưa ra các quy định này giúp cơ quan quản lý có thể rà soát điều kiện hoạt động của doanh nghiệp trong ngành. Ông Bạch Văn Mừng – Cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công Thương cho biết: “Nghị định là hành lang pháp lý thuận lợi cho các DN BHĐC chân chính, hoạt động tuân thủ pháp luật, có chiến lược sẽ tiếp tục phát triển bền vững, đóng góp tốt hơn cho nền kinh tế xã hội và giúp sàng lọc những DN bất chính ra khỏi lĩnh vực này”. Bên cạnh các quy định cho DN chân chính, Nghị định 42 còn “trám đầy” các kẽ hở của Nghị định cũ, triệt đường phát triển của mô hình kim tự tháp núp bóng BHĐC khi cụ thể hóa cách phân biệt hai mô hình dễ gây nhầm lẫn này cũng như nghiêm cấm sự hình thành và hoạt động của mô hình kim tự tháp bằng những chế tài hết sức cứng rắn.
Để thị trường cạnh tranh lành mạnh
Với một nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam, việc ứng dụng nhanh ngành kinh doanh tiềm năng này là điều tất yếu. Nhưng điều trăn trở của công luận hiện nay là làm thế nào để ngành này phát triển đúng và bền vững. Ông Mừng khẳng định: “Các quy định trong Nghị định 42 đều hướng tới mục tiêu đảm bảo các quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia BHĐC, DN BHĐC và quyền lợi của người tiêu dùng, đồng thời tạo một môi trường kinh doanh ổn định, bền vững và bình đẳng”.
Hơn thế, với sự quản lý chặt chẽ từ Bộ Công Thương, không phân cấp tới chính quyền địa phương (các Sở Công Thương) sẽ tạo sự liên thông với Bộ Tài chính trong công tác quản lý giá. Để từ đó, các loại hàng hóa sử dụng phương thức kinh doanh đa cấp không có giá… trên trời như hiện nay. Tuy vậy, ông Bạch Văn Mừng khẳng định: "Mặt hàng đa cấp không thuộc mặt hàng nhà nước định giá hay bình ổn giá nên không có vấn đề gì. Tuy nhiên sẽ có quy định là việc chi trả hoa hồng không quá 40% của sản phẩm. Tại sao lại mức chi trả này? Chúng tôi nghiên cứu và thấy mức chi trả này là hợp lý. Các nước có điều kiện như Việt Nam như Malaysia, Indonesia cũng áp dụng mức hoa hồng này".
Ông Phan Đức Quế - Trưởng phòng điều tra xử lý các hành vi cạnh tranh không lành mạnh (Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công thương) khẳng định điểm quan trọng của nghị định này còn quy định chi tiết đối với các đào tạo viên – là người đào tạo cho người bán hàng đa cấp - chỉ những người được cấp phép chứng chỉ đào tạo viên của Bộ Công thương mới được đào tạo người bán hàng đa cấp. Đồng quan điểm với ông Quế, ông How Kam Chiong - Tổng Giám đốc công ty TNHH Amway Việt Nam cho biết, bản thân các doanh nghiệp lớn đều đã có sự chuẩn bị của riêng mình, đặc biệt là vấn đề đào tạo. Điều họ cần làm là bổ sung nội dung đào tạo để cập nhật thêm nội dung mới phù hợp với nghị định. Ngoài ra, nghị định mới cũng yêu cầu các công ty phải nộp giấy phép đăng ký kinh doanh đa cấp để Bộ Công thương xét duyệt lại xem doanh nghiệp có đáp ứng hay không. Quy định này khiến doanh nghiệp cũng phải nhìn nhận lại mình.
Hành lang pháp lý đã có, điều các doanh nghiệp BHĐC cần làm là nghiêm túc thực hiện và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định này nếu như họ thật sự muốn gắn bó lâu dài với thị trường Việt Nam.
Những hành vi doanh nghiệp bị cấm trong hoạt động bán hàng đa cấp
- Yêu cầu người muốn tham gia bán hàng đa cấp phải đặt cọc hoặc đóng một khoản tiền nhất định dưới bất kỳ hình thức nào để được quyền tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp;
- Yêu cầu người muốn tham gia bán hàng đa cấp phải mua một số lượng hàng hoá dưới bất kỳ hình thức nào để được quyền tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp;
- Yêu cầu người tham gia bán hàng đa cấp phải trả thêm một khoản tiền dưới bất kỳ hình thức nào để được quyền duy trì, phát triển hoặc mở rộng mạng lưới bán hàng đa cấp của mình;
- Hạn chế một cách bất hợp lý quyền phát triển mạng lưới của người tham gia bán hàng đa cấp dưới bất kỳ hình thức nào;
- Cho người tham gia bán hàng đa cấp nhận tiền hoa hồng, tiền thưởng, lợi ích kinh tế khác từ việc dụ dỗ người khác tham gia bán hàng đa cấp;
- Từ chối chi trả không có lý do chính đáng các khoản hoa hồng, tiền thưởng hay các lợi ích kinh tế khác mà người tham gia bán hàng đa cấp có quyền hưởng;
- Yêu cầu người tham gia bán hàng đa cấp phải tuyển dụng mới hoặc gia hạn hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp với một số lượng nhất định người tham gia bán hàng đa cấp để được quyền hưởng hoa hồng, tiền thưởng hoặc các lợi ích kinh tế khác.
Theo dddn.com.vn
